درباره مطالبات بی جواب جمعیت مامایی | مامایی و همه مصوبات خاک خورده اش
مطالبات جمعیت مامایی با همه پیگیری‌ها و انبوهی از تصمیمات و مصوبات همچنان بی جواب مانده است.
تکتم جاوید | شهرآرانیوز؛ «صد سال تعالی» این شعار امسال است برای ۱۵ اردیبهشتِ تقویم، برای آن‌ها که دست هایشان اولین نوازشگر دست نوزاد تازه رسیده است، حتی پیش از نوازش مادرش؛ آن‌ها که نامشان ماماست و از روزگاری دور تا همین روز‌ها و در روستا‌های دور و عشایرنشین‌ها هنوز مشتریان باردار خود را دارند و هنوز بخشی از سختی زایمان با آن هاست. «صد سال تعالی» نشانی از سابقه آموزش رسمی و دانشگاهی قابله‌هایی است که امروز ماما می‌خوانیمشان و اگر یک قرن پیش تنها دغدغه شان سلامتی مادر و نوزاد بود، سال هاست که نگرانی‌های دیگری هم دارند.
مامایی به عنوان یک رشته دانشگاهی مستقل با وجود داشتن گروه‌های صنفی همچنان در مسیر حل بخش زیادی از مشکلات مانده است. برای برخی که متخصص زنان را جایگزین کرده اند باید اهمیت مامایی را یادآور شد و برای آن‌ها که چیز‌هایی می‌دانند کمک به تسهیل و ادامه کار را. نشستن پای درددل همه افراد این صنف زمان فراوانی طلب می‌کند و صفحات بسیاری، اما رسالت ما این شد که روزشان را بهانه کنیم برای تکرار حرف هایشان.
مهارتی که فراموش شد
با حساب و کتاب خودش از دوران فارغ التحصیلی دانشکده مامایی ۲۰ سالی می‌گذرد. افسانه رشته مامایی خواند، چون برای رشته پزشکی مشهد رتبه نیاورده بود. بعد از دانشگاه دنبال کار گشت، چون آن دوره استخدام دولتی وجود نداشت؛ «همین الان هم هیچ کس به یک لیسانسه بدون تجربه شغلی نمی‌دهد و آن زمان اوضاع بدتر بود. منتظر استخدام ماندم، ولی خبری نشد. بالاخره یک پزشک زنان را با رابطه پیدا کردم که راضی شد کنار دستش بمانم و برخی کنترل‌های مادران باردار را انجام بدهم.»
افسانه دو سال را آنجا گذراند و یک بار هم آزمون وزارت بهداشت شرکت کرد، اما موفقیتی نداشت. خانواده اش با راه اندازی دفتر مامایی مخالفت کردند. یکی از دلایلشان وضعیت مالی خانواده بود و «بهانه دیگرشان این بود که در بیمارستان کار کنم، نه مکان خصوصی. بعد از ازدواج برای همیشه قید کارکردن را زدم و همه اطلاعات و مراقبت‌های ساده‌ای را هم که می‌توانستم به نزدیکانم بدهم، فراموش کردم. این همه دستاورد من از رشته‌ای بود که خواندم.»
خانه به خانه، دور از شهر
شیرین، اما اوضاع بهتری داشته و به قول خودش خوش شانس بوده که در آزمون وزارت بهداشت قبول شده است. این گونه توضیح می‌دهد که «استخدام شدم برای خدمت در مرکز بهداشت فرهادگرد فریمان. هر روز صبح می‌رفتم و ظهر برمی گشتم. کارم سرزدن به خانه‌های اهالی روستا بود و پیگیری تک تک مادران باردار، حتی پس از زایمان.»
۷ سال بعد که ازدواج کرد و خودش باردار شد، با رفتن و آمدن‌های بسیار بالاخره به مشهد منتقل شد، اما بازهم در یکی از مراکز بهداشت حاشیه شهر. شیرین ادامه می‌دهد: همان زمان یکی از دوستانم یک دفتر مامایی در حاشیه شهر باز کرده بود و از یک متخصص زنان بیشتر درآمد داشت. چون تعرفه ویزیت ماما‌ها از پزشکان متخصص کمتر است، مردمِ نیازمند مشتری‌های ثابتشان هستند. دوستم هر روز برایم از شلوغی دفترش حرف می‌زد.
او باوجوداینکه که دوستانش را دیده بود، اما هیچ وقت جرئت استعفا دادن و انجام کار خصوصی را نداشت، چون از بازار نامطمئن کاری اش می‌ترسید؛ «بار‌ها می‌خواستم استعفا بدهم، اما وقتی دفتر‌های خالی برخی ماما‌ها را می‌دیدم، منصرف می‌شدم.»
ترجیح پزشک به ماما
عنوان محل کار ماما‌ها مطب نیست، دفتر کار است. محدود به انجام برخی خدمات و مراقبت‌ها هستند و دیگر خدمات در حوزه متخصص‌های زنان تعریف شده است، ولی برخی خدمات ماما‌ها مشمول بیمه تأمین اجتماعی نمی‌شود. برای همین یکی از دردسر‌های بزرگشان سروکله زدن با بیمه هاست یا شهروندانی که، چون دفترچه بیمه دارند تمایلی به پرداخت خدمات یا داروی بدون بیمه را ندارند. مریم یکی از آن ماماهاست که در یک منطقه برخوردار شهر دفتر دارد، حدود ۱۰ سال. او هم با مشکلاتی درگیر است، اما به درمان هم علاقه‌مند است؛ «من هم سختی‌های خودم را گذراندم. روز‌ها و ماه‌های بدون مراجع زیادی را طی کردم که حالا مشتری پیدا کرده ام.»
او می‌گوید: درحالی که زنان همیشه باید به ماما مراجعه کنند و مراقبت‌های روزانه یا آموزش‌هایی را دریافت کنند که شامل دوران نوجوانی تا سالمندی است، اما اصرار دارند که برای این موارد حتما به پزشک مراجعه کنند. حتی حاضرند برای ماه‌های بعد نوبت بگیرند یا ساعت‌ها در مطب پزشک منتظر بمانند، اما به ماما مراجعه نکنند. این در حالی است که مشکلشان در حوزه تخصص ماماست.
دفتر‌های مامایی، در خطر تعطیلی
«پروردگارا تو قبل از یک مادر، محبت و عشق را در دست‌های ما به ودیعه گذاشتی تا یک تولد را در آغوش گیریم. ما به این عنایت در بین خود محتاجیم. آن را از ما دریغ مدار!» جمله ابتدایش آن قدر زیباست که نیاز نیست درباره عشقش به کار حرف بزنیم. مهری دائی نژاد رئیس جمعیت مامایی استان است. مدافع حقوق آن‌ها و پیگیر دغدغه هایشان. به گفته او اکنون تعداد ماما‌های عضو سازمان نظام پزشکی مشهد ۳ هزارو ۱۰۰ نفر است.
دائی نژاد درباره استاندارد حضور ماما در کنار مادر ادامه می‌دهد: بر طبق ماده ۴۹ طرح جوانی جمعیت مصوب بهمن ۱۳۹۹ به ازای هر دو مادر در حال زایمان یک ماما باید در همه مراحل زایمان در بیمارستان‌ها و زایشگاه‌ها حاضر باشد که این آمار با وضعیت موجود تفاوت زیادی دارد.
این ماما به نبود آمار دقیق از تعداد ماما‌های شاغل و بیکار اشاره می‌کند و می‌افزاید: ماما می‌تواند در سه گروه بهداشت، زایشگاه و بخش خصوصی (دفتر‌های کار، مراکز مشاوره و درمانگاه ها) مشغول به کار باشد. با وجوداینکه آماری وجود ندارد، احتمال می‌دهیم چیزی در حدود ۳۰ درصد از فارغ التحصیلان مامایی بیکار باشند.
صحبت از مشکلات و کمبود‌های این شغل که به میان می‌آید، قصه پرغصه پیگیری‌هایی را شرح می‌دهد که بیشترشان هم به نتایج درستی منتهی نشده است. اولین اشاره رئیس جمعیت مامایی استان به سیستم ثبت الکترونیک نسخه هاست؛ «نسخه نویسی الکترونیک به همان نسبت که از بار هزینه بیمه‌ها کم می‌کند به خاطر هزینه اینترنت و نیاز به رایانه در مطب‌ها فشار مالی ایجاد کرده است که باید برای آن چاره‌ای اندیشیده شود. درحالی که سرعت پایین اینترنت، معطلی بیماران و نبود اشراف کامل جامعه پزشکی به کار‌های الکترونیک هم مزید بر مشکلات شده است.»
نکته دیگری که به آن اشاره می‌کند مسئله بیمه هاست. می‌گوید: به این دلیل که جامعه مامایی با بیمه‌ها قرارداد ندارد هیچ کدام از بیمه‌ها دوره‌های آموزشی درباره نحوه نسخه نویسی الکترونیک را برای آن‌ها برنامه ریزی نکرده اند. ما به سختی توانستیم نحوه دسترسی به سامانه‌های نسخه نویسی را در اختیار همکاران قرار دهیم.
دائی نژاد از تعرفه به عنوان دیگر دغدغه مهم ماما‌ها یاد می‌کند و می‌گوید: بخش خصوصی مامایی به خاطر محدودیت تجویز اقلام دارویی و خدمات متفرقه، نداشتن مجوز تزریقات و نداشتن قرارداد بیمه درآمد کمتری دارد و برای خیلی‌ها به صرفه نیست. جامعه پزشکی به هیچ وجه با فشار مالی بر بیماران موافق نیست، اما برای ادامه حیات در بخش خصوصی و جلوگیری از تعطیلی روزافزون دفتر‌های مامایی و بیکاری کارکنانشان، نیازمند افزایش تعرفه متناسب با تورم هستیم. طبیعی است که توقع افزایش تعرفه متناسب با تورم سالیانه را داشته باشیم.
به گفته او حدود ۴۵ روز از ابتدای امسال گذشته و هنوز تعرفه‌های امسال اعلام نشده است.
مصوبه‌هایی که خاک می‌خورد
حرف‌های رئیس جمعیت مامایی استان زیاد است، اما آن قدر آن‌ها را برای مسئولان تکرار کرده است که گاهی از برخی می‌گذرد. او می‌گوید: در روز ماما مسئولان قول‌هایی می‌دهند و جلساتی تشکیل می‌دهند، اما هیچ کدام عملی نشده است. نبود پوشش بیمه‌ای ویزیت ماما بر طبق شرح وظایف بعد از ۲۰ سال پیگیری، در آبان ۱۳۹۹ در شورای عالی بیمه تصویب شده، اما اجرا نشده است. همچنین نبود جایگاه مامایی بخش خصوصی در سیستم ارجاع و پزشک خانواده همچنان برقرار است که مغایر با طرح جوانی جمعیت مصوب بهمن ۱۳۹۹ است.
او گفته هایش را به شرایط و توجه کشور‌های پیشرفته به خدمات ارزان و در دسترس مامایی برای افزایش جمعیت و تسهیل زایمان پیوند می‌زند؛ «در کشور‌های دیگر هر مادر از ابتدا تا ختم بارداری مامای مشخصی دارد، اما در کشور ما با وجود هشدار‌های رهبر معظم انقلاب درباره کاهش جمعیت و از طرفی افزایش فارغ التحصیلان مامایی هنوز از طرف مسئولان مربوط در وزارت بهداشت و درمان و سازمان‌های بیمه با موانع زیادی مواجه هستیم.»
رئیس جمعیت مامایی استان از نوعی امیدواری سخن می‌گوید که در حال نابودی است. او می‌گوید: امیدوار بودیم با خروج از شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر و افزایش بی رویه آمار سزارین تا حدود ۷۰ درصد، مسئولان به نقش ماما کنار مادر بیش ازپیش پی ببرند، اما با نگاه تخصص محوری، نه بیمه‌ها رغبتی به بستن قرارداد با ماما دارند و نه جایگاهی برای خرید خدمت از مامای بخش خصوصی وجود دارد.
دائی نژاد حرف هایش را با یک جمله تلخ پایان می‌دهد: متأسفانه در رشته مامایی لبریز از مصوبه‌هایی هستیم که قابلیت اجرا پیدا نکرده اند و خاک می‌خورند و همچنان به امید روزی هستیم که در این مرزوبوم برای خوشایندسازی بارداری زنان برنامه ریزی‌های دقیق انجام شود.
توضیحی برای یک عنوانِ پراعتراض
بدیهی است که وقتی از شغل مامایی سخن می‌گوییم سری هم به مرکز بهداشت بزنیم. جایی که پس از مراکز درمانی و زایشگاه‌ها بیشترین افراد این رشته را در استخدام خود دارد و البته نارضایتی‌هایی را هم در پی داشته است. به گفته دکتر محمد احمدیان، مدیر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس و معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد، حدود ۸۶۰ ماما در حوزه بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد مشغول به کار هستند.
یکی از نگرانی‌های ماما‌ها عنوانی است که با آن در مراکز بهداشت استخدام شده اند، یعنی «مراقب سلامت». احمدیان این نکته را با جملاتی تأیید می‌کند و می‌گوید: مراقبان سلامت، مسئولیت مراقبت پایه افراد تحت پوشش مرکز خود را برعهده دارند. مراقبت پایه یعنی وزارت بهداشت برای هر گروه سنی شیوه نامه مشخصی دارد که سنین کودکی، نوجوانی، جوانی، میان سالی، سالمندی و مادران باردار را شامل می‌شود. با این توضیح که حجم کار مراکز در مناطق مختلف شهر متفاوت است. یعنی هرچه به جمعیت مادران باردار یک ماما اضافه شود از جمعیت عادی تحت پوشش وی کاسته خواهد شد.
او در پاسخ به اعتراض ماما‌ها به این عنوان می‌گوید: این عنوان را وزارت بهداشت برای این شغل تعریف کرده است و ذیل آن افراد با تخصص مامایی و کارشناس بهداشت عمومی متقاضی استخدام شده اند و هیچ اجباری در پذیرش در کار نبوده است. ماما‌های شاغل در مراکز بهداشت دو دسته هستند. بخشی از قبل استخدام و به مرورزمان بازنشسته شده اند و آن‌ها که در قالب قرارداد‌های مختلف، جمعیت ۶۰ تا ۷۰ درصدی دارند و با همین عنوان مشغول به کارند.
مدیر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد این را هم اضافه می‌کند: به تصور وزارت بهداشت ماما به کسی گفته می‌شود که وارد سیستم درمان شده و زایمان بگیرد، اما ما در بخش بهداشت، چنین شرح وظایفی نداریم. جلسات زیادی هم با نمایندگان جامعه مامایی داشته ایم که همچنان به نتیجه نرسیده است. بر اساس آمار او، به ازای هر ۴ هزارو ۵۰۰ نفر جمعیت باید یک مراقب سلامت وجود داشته باشد که می‌تواند ماما باشد یا کارشناس بهداشت عمومی. ماما می‌تواند در بخش خصوصی هم کار کند، ولی کارشناس بهداشت چنین امکانی ندارد. درحالی که اکنون ماما‌ها و کارشناسان بهداشت در کنار هم به کار مراقبت سلامت مشغول هستند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
